Sterylizacja to w dzisiejszych czasach standardowy proces w medycynie oraz w branży zdrowie i uroda. Polega ona na usunięciu z powierzchni sterylizowanych przedmiotów wszelkich drobnoustrojów, które pozostają po wykonywaniu zabiegów medycznych lub kosmetycznych. Sterylizacja odbywa się w wysokiej temperaturze - powyżej 160°C. Jej osiągnięcie jest możliwe kilkoma metodami. Jednym z popularnych urządzeń do odkażania jest sterylizator gorącym suchym powietrzem. Jak działa i jakie jest jego zastosowanie?
Sterylizator gorącym suchym powietrzem to urządzenie, które wykorzystuje jedną z najstarszych znanych człowiekowi metod sterylizacji. We wnętrzu sterylizatora tworzone są warunki termiczne, które sprawiają, że nagrzewa się powierzchnia dezynfekowanych przedmiotów. W procesie tym wykorzystywane są właściwości przewodnictwa cieplnego materiałów. Największe wartości przewodnictwa mają metale, a z tego materiału najczęściej wykonane są narzędzia medyczne i kosmetyczne. Zaliczamy do nich m.in.: skalpele, wiertła, szczypce, pęsety, nożyczki, cążki i pilniki.
Jak jest zbudowany sterylizator gorącym suchym powietrzem? Sterylizatory wykorzystujące gorące powietrze są zbudowane bardzo podobnie do autoklawów parowych. Są to urządzenia wyposażone w komorę sterylizacyjną o różnej pojemności oraz płaszcz i obudowę zewnętrzną odporną na uszkodzenia mechaniczne lub korozję. Załadunek przedmiotów do wyjaławiania odbywa się przez frontowe drzwi, zabezpieczone zamkiem wyposażonym w ergonomiczną klamkę.
Wewnątrz komory, sterylizator na suche powietrze posiada prowadnice do umieszczenia ruchomych tacek. Układa się na nich przedmioty przeznaczone do odkażania, bezpośrednio lub w opakowaniach. W zależności od wielkości i modelu, może to być od dwóch do czterech poziomów. Po zakończeniu procesu sterylizacji, tacki mogą służyć również do transportu narzędzi medycznych lub kosmetycznych do miejsca przechowywania.
Sterylizator gorącym powietrzem zabija mikroorganizmy poprzez wykorzystanie temperatury i utleniania. W procesie sterylizacji, sterylizator w komorze osiąga temperaturę 160- 180°C, a niektóre modele pracują w zakresie nawet do 300°C. Przedmioty wystawione są na działanie dostatecznie wysokiej temperatury od 90 minut do 3 godzin. W takich warunkach dochodzi do stopniowego utlenienia składników komórkowych w wirusach, bakteriach i grzybach, co prowadzi do ich dezaktywacji i biodegradacji.
Sterylizator gorącym powietrzem podgrzewa powietrze wewnątrz komory, a wraz z nim zwiększa się temperatura sterylizowanych przedmiotów. Aby sterylizacja była skuteczna, powietrze musi cyrkulować w komorze w sposób równomierny. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu systemu wentylatorów, sterowanych elektronicznie. W zależności od sposobu wymiany powietrza w sterylizatorach, dzielą się one na sterylizatory na suche gorące powietrze z wymuszonym obiegiemoraz sterylizatory gorącym powietrzem bez wymuszonego obiegu.
Niektóre modele są wyposażone w specjalne systemy, które automatycznie regulują i monitorują równomierny przepływ powietrza, aby mieć pewność dokładnego wyjałowienia przedmiotów wewnątrz komory. Zaawansowany sterylizator suchym gorącym powietrzem może posiadać również regulację klap wywiewanego powietrza. W zależności od typu urządzenia, sterowanie klapami może się odbywać ręcznie lub mechanicznie.
Wysoka temperatura niszczy drobnoustroje. W przypadku bakterii, wzrost temperatury powoduje odparowanie wody z ich komórek, denaturację białek i kwasów nukleinowych, co prowadzi do utraty aktywności biologicznej i śmierci komórki. Podobnie jest w przypadku grzybów, dla których krytyczna jest temperatura 100°C i wirusów, które giną w temperaturze powyżej 60°C.
Aby sterylizator na gorące powietrze spełnił swoje zadanie, przedmioty przed sterylizacją powinny być odpowiednio przygotowane. Powinny być suche, czyste i zabezpieczone przed powtórnym skażeniem za pomocą odpowiedniej folii. Sterylizacja gorącym powietrzem charakteryzuje się powolną dyfuzją, czyli rozprowadzeniem i penetracją ciepła oraz znacznymi różnicami temperatur między poszczególnymi punktami wewnątrz komory. Dlatego proces odkażania suchym powietrzem jest dłuższy, niż w przypadku innych sterylizatorów i może trwać do 2 godzin.
Jeśli pojawia się pytanie - jaka jest różnica między sterylizator gorącym powietrzem a autoklaw ciśnieniowo-parowy, to warto wyjaśnić, że polega ona na zastosowaniu innego przewodnika ciepła. Klasyczne autoklawy wykorzystują parę pod ciśnieniem, która penetruje powierzchnię sterylizowanych materiałów. Sterylizator na gorące powietrze podnosi temperaturę całego materiału i niszczy drobnoustroje na jego powierzchni.
Każdy gabinet medyczny lub kosmetyczny, który zamierza wykorzystywać sterylizatory gorącym powietrzem, musi wziąć pod uwagę zgodność produktu z polskimi normami. Produkt powinien posiadać certyfikat świadczący o zgodności z dyrektywami bezpieczeństwa UE. Sterylizator na gorące suche powietrze dostarczony przez sprawdzonego dostawcę spełnia wysokie normy jakościowe, a sterylizacja odbywa się wg normy DIN.
Większość urządzeń jest wyposażona w termostaty odpowiedzialne za utrzymanie właściwej temperatury przez cały czas trwania odkażania. W celu zwiększenia bezpieczeństwa instalowane są również ograniczniki temperatury, które zapobiegają niekontrolowanemu wzrostowi ciepła oraz wpływają na oszczędność energii.
Sterylizator gorącym powietrzem jak używać? Obsługa sterylizatora jest prosta - musi być podłączony do gniazdka i włączony. Kilkanaście minut trwa nagrzewanie, zanim przedmioty zostaną umieszczone w komorze na metalowych tackach. W zależności od objętości sterylizowanej zawartości, należy ustawić temperaturę i czas. Przedmioty do sterylizacji powinny być umieszczone w odstępach, aby zapewnić efektywną cyrkulację ciepła. Drzwi zamykane są ergonomiczną klamką, następnie temperatura zaczyna rosnąć. Proces jest kontrolowany przez termostat. Urządzenie automatycznie wyłącza się po zakończeniu wyjaławiania. Sterylizator należy pozostawić do ostygnięcia przed otwarciem drzwiczek. Odkażone przedmioty wyjmuje się rękawicami lub szczypcami.
Należy pamiętać o niezbędnych pracach serwisowych sterylizatora. Utrzymywanie komory sterylizacyjnej w czystości jest możliwe dzięki dodatkowym programom czyszczenia. Do niezbędnych czynności konserwacyjnych sterylizatorów należy bowiem monitorowanie stanu technicznego i czystości komory. Jest to decydujący czynnik wpływający na efektywność sterylizacji i żywotność urządzenia.
Sterylizatory gorącym powietrzem mogą mieć różne pojemności w zależności od potrzeb gabinetu medycznego, laboratorium lub salonu kosmetycznego - od kilku do 30 litrów. Wybrane modele są wyposażone w łącze USB do zgrywania danych, co jest niezwykle praktyczne w codziennym użytkowaniu i prowadzeniu dokumentacji. Ergonomiczna konstrukcja i oszczędność energii to cechy szczególnie cenione w nowoczesnych sterylizatorach na suche gorące powietrze. Ponadto, posiadają sterowniki z wyświetlaczem ułatwiające obsługę i kontrolę nad urządzeniem, co jest istotne dla komfortu i efektywności pracy.
Sterylizacja suchym gorącym powietrzem jest stosowana w odkażaniu sprzętu laboratoryjnego, takiego jak naczynia szklane (kolby, pipety, płytki i probówki). Można tą metodą wyjaławiać również pożywki hodowlane, przedmioty metalowe (kleszcze, szpatułka, skalpel, nożyczki), związki nielotne (np. skrobia w proszku, sulfonamid) oraz inne materiały. Sterylizator na gorące suche powietrze może służyć również do testowania artykułów spożywczych, produktów farmaceutycznych i innych materiałów eksploatacyjnych. Często urządzenia tego typu są stosowane do badań w dziedzinie biologii, chemii i materiałoznawstwa.
Zaletą sterylizacji gorącym powietrzem jest brak toksyczności, niskie koszty oraz unikanie korozji metalu i ostrych narzędzi. Proces jest jednak dłuższy od sterylizacji parą, ze względu na mniejszą szybkość przenikania ciepła.
